Η ΚΑΝΤΑΝΟΣ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ -ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Οι κάτοικοι της ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και λιγότερο με το εμπόριο και τις υπηρεσίες. Στην Κάντανο θα συναντήσετε τρία εστιατόρια, το Μεσόστρατο, την Πλατεία στην πλατεία του χωριού και τον Πλάτανο δίπλα στο μεγάλο πλάτανο στο κέντρο του χωριού. Επίσης τα παραδοσιακά καφενεία του Κατάκη, την Αρχόντισσα, του Παπαμαρκάκη , το ανακαινισμένο παραδοσιακό ζαχαροπλαστείο του Κοντεκάκη (διάσημο για το γαλακτομπούρεκο και το παγωτό από φρέσκο γάλα) και λίγα εμπορικά καταστήματα. Επίσης διαθέτει δύο μικρά ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα σπίτια (airbnb).
Πήρε το όνομα της από το αρχαίο "Καντανία" που σημαίνει πόλη της Nίκης ή κατ' άλλους από το "Κάντορες" που σημαίνει οι κρατούντες.
Ο πρώτος οικισμός χτίστηκε στη σημερινή θέση από τους Δωριείς το 1.049 π.Χ. Αποτελούσε μια από τις 100 πόλεις του Ομήρου. Με την Έλυρο, την Υρτακίνα, την Τάρα, τη Λισσό και τη Σύια είχαν συστήσει στα Ελληνιστικά χρόνια το "Κοινό των Ορέων" έχοντας κοινό νόμισμα. Γνώρισε μεγάλη άνθηση τα Ρωμαϊκά και Βυζαντινά χρόνια.
Την πόλη αναφέρει ο Στεφ. Βυζάντιος: «Κάντανος, πόλις Κρήτης,. ως Ξενίων εν περι ορίου Κρητικού τόπω, το εθνικόν Καντάνιος». Υπάρχει διαφωνία, σχετικά με την τοποθεσία της αρχαίας Καντάνου. Άλλοι την τοποθετούν κοντά στο σημερινό χωριό Κάδρος, ψηλά στο Κακοδίκι, και άλλοι στην περιοχή της σημερινής Καντάνου. Ο Άγγλος περιηγητής PashIey την τοποθετεί στο χωριό Κάδρος, ενώ ο Ιταλός ιστορικός του αιώνα μας De Sanctis την τοποθετεί στην περιοχή Καντάνου.
Γύρω στα 1937, ο αρχαιολόγος Β. Θεοφανίδης έκανε ανασκαφές στο κέντρο του χωριού κι έφερε στο φως ένα μεγάλο οικοδόμημα με πλευρά 30 μέτρων και με δάπεδο 900 τ.μ., στρωμένο με μωσαϊκά γραμμικά σχήματα, κύκλους και ρόμβους. Στο δάπεδο του κτιρίου βρέθηκε επίσης η βάση κάποιου αγάλματος, που ήταν αφιερωμένο στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο, Φαίνεται ότι το ρωμαϊκό αυτό οικοδόμημα ήταν το πραιτόριο της περιοχής, που αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν εκκλησία. Αυτό λοιπόν το μνημείο, καθώς και πολλά άλλα ρωμαϊκά απομεινάρια, που βρίσκονται σκορπισμένα σ’ όλη την περιοχή της Καντάνου, μαρτυρούν ότι η αρχαία πόλη άκμασε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.
Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ήταν έδρα επισκοπής. Ο πρώτος επίσκοπος Καντάνου χειροτονήθηκε από τον Απόστολο Τίτο. Επίσκοποι της Καντάνου συμμετείχαν στις πρώτες Οικουμενικές συνόδους και ειδικότερα στη Δ’ οικουμενική σύνοδο (451), στην ΣΤ’ οικουμενική σύνοδο (680 –
681) στη Ζ’ οικουμενική σύνοδο (787). Η επισκοπική έδρα διατηρήθηκε μάλλον εδώ μέχρι την κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες. Καθεδρικός ναός της Επισκοπής, θεωρείται η εκκλησία του Χριστού (14ος -15ος αιώνας), που βρίσκεται κοντά στα Πλεμενιανά και ξαναχτίστηκε στα θεμέλια παλιότερης. Επίσκοποι της εποχής εκείνης αναφέρονται οι επιφανείς και διακεκριμένοι Πατέρες Παύλος, Νικίας, Φωτεινός και Γρηγόριος.
Καταστράφηκε από τους Άραβες (824 - 961) και ερημώθηκε. Κατοικήθηκε πάλι με την έλευση των Βενετών μετά το έτος 1204 και έγινε ένα σημαντικό κέντρο με μεγάλη ανάπτυξη εξ αιτίας του πλούτου της.
Την εποχή της Τουρκοκρατίας, η περιοχή της Καντάνου ήταν τόπος συνεχών συγκρούσεων μεταξύ Χριστιανών και Τούρκων. Οι Τούρκοι είχαν κατασκευάσει πύργους σε καίρια σημεία, δέσποζαν του λεκανοπεδίου και ενίσχυαν την άμυνά τους. Ακόμα και στο βουνό Αποπηγάδι υπήρχε ένας σταθμός, το λεγόμενο καρακόλι, τούρκικο φυλάκιο, για να ελέγχει τους περαστικούς από ‘κει. Στο Ανισαράκι, στο Βαμβακάδο, στο Νυχτεριανό και στον Κουφαλωτό ήταν τέσσερις πύργοι με πολεμίστρες.
Κατά την Επανάσταση του 1821, η Κάντανος ήταν το πιο ασφαλές καταφύγιο των Τούρκων. Εδώ οχυρώνονταν οι μάχιμοι Τούρκοι, κάθε φορά, που πιέζονταν από τους επαναστάτες. Στις 6 Ιουνίου 1823, συγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα εκεί και τους πολιόρκησαν οι επαναστάτες. Κάθε πύργο φύλαγαν 250 Τούρκοι. Στην πολιορκία παρεβρισκόταν ο ίδιος ο Αρμοστής Τομπάζης, ο Άστιγξ, ο Σκούρτης, ο Οικονόμος, ο Μουτσογιάννης, ο Δημ. Καλλέργης, ο Βουρδουμπάς και άλλοι. Οι Τούρκοι αδιαφορούσαν για την πανούκλα που τους θέριζε και πολεμούσαν με πείσμα. Οι επαναστάτες, όμως, τους πολιόρκησαν στενά με πυροβολικό και τους ανάγκασαν να ζητήσουν ανακωχή. Είχαν σχέδιο να φύγουν κρυφά τη νύχτα, δίχως να τους αντιληφθούν οι πολιορκητές τους. Μόλις βράδιασε, βγήκαν από τους πύργους με τα ζώα φορτωμένα με τις τροφές και τις αποσκευές τους. Έβαλαν στη μέση τα γυναικόπαιδα και ξεκίνησαν για τα Χανιά, δίχως να τους ενοχλήσει κανείς, κατά διαταγή του Τομπάζη. Οι Κρητικοί αγανάκτησαν για την απόφαση του Τομπάζη καθώς και ο ίδιος ο ’Αστιγξ, ο οποίος έφυγεν αμέσως για την Ελλάδα. Αλλά οι επαναστάτες τους κυνήγησαν και στο Σέμπρωνα της Κυδωνίας τους περικύκλωσαν σ’ ένα λόφο, σκότωσαν κι αιχμαλώτισαν πάνω από 1.000 και πήραν τα ζώα και τα τρόφιμά τους (Κριτοβουλίδης, σ. 235-239). Γύρω στους 2.000, όμως, γλίτωσαν στα Χανιά και πολέμησαν έπειτα με λύσσα τους επαναστάτες. Τα σφάλματα αυτά του Τομπάζη ήταν αφορμή να μείνει η Κρήτη τουρκική 75 χρόνια ακόμα, παρά τις τόσες νίκες και θυσίες.
Ο μεγάλος ξεσηκωμός του 1866 άρχισε από την Κάντανο. Στις 16 προς 17 Αυγούστου του 1866, σαράντα Τούρκοι από το χωριό πήγαν να πάρουν μέλι από τον Πλατανέ, χωριό κοντά στα Τεμένια. Ειρωνεύτηκαν μερικούς οπλισμένους Χριστιανούς ότι «είναι άχρηστα τα όπλα που κρατούσαν, γιατί αύριο θα αναγκαστούν να τα παραδώσουν». Στο γυρισμό τους χτύπησαν. Σκότωσαν δύο κι έτσι άνοιξε ο λογαριασμός. Την άλλη μέρα, άρχισε επίσημα ο αγώνας. Το Σεπτέμβριο του 1866, ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς φτάνει στην Κάντανο με 12,000 στρατό, για να βοηθήσει τους Τούρκους της περιοχής. Στις δυνάμεις αυτές αντιτάσσονται 5.000 επαναστάτες. Τότε, όλοι οι Τούρκοι που βρίσκονταν στην Κάντανο, πήραν τα γυναικόπαιδά τους και από τα στενά του Κακοδικίου προσπάθησαν να περάσουν προς την Παλαιοχώρα. Οι 5000 επαναστάτες
Κρητικοί πλαγιοκοπόντας τους Τούρκους που διέφευγαν προς Παλαιόχωρα
τραυμάτισαν και σκότωσαν πολλούς. Η Κάντανος τότε άδειασε από τους
Τούρκους. Στην επανάσταση του 1897 οι Τούρκοι όλης
της επαρχίας Σελίνου συγκεντρώθηκαν στην Κάντανο. Τότε κατελήφθη από
τους επαναστάτες υπό τον ταγματάρχη Μανουσογιαννάκη ο οχυρός πύργος του
Σταυρού και βομβαρδίστηκε το “Σεράγιο” από τον καπετάν Κωνσταντή
Κριάρη από την "Στεφανόπετρα" και "του κοπέλι τα χαράκια". Οι Τούρκοι εξαναγκάστηκαν να φύγουν με την προστασία των ξένων δυνάμεων μέσω Παλαιόχωρας και να αφήσουν τον τόπο ελεύθερο.
Η Κάντανος κάηκε από τους Τούρκους δύο φορές αλλά και από τους Γερμανούς στις 3 Ιουνίου 1941 γιατί αντιστάθηκε. Είναι το μοναδικό μέρος της Ευρώπης που οι Γερμανοί άφησαν έγγραφες αναφορές για την καταστροφή του τόπου. Χαρακτηριστικά είναι τα κείμενα στις ३ πλάκες που άφησαν οι κατακτητές. Οι δύο εξ αυτών και αντίγραφο της τρίτης φυλάσσονται στη μουσειακή αίθουσα του χωριού που στεγάζεται στο παλιό δημαρχείο. 
Η δεύτερη που γράφηκε και αυτή σε μια ξύλινη πόρτα αναφέρει "Δια την κτηνώδη δολοφονία Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρας γυναίκας παιδιά και παπάδες μαζύ και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 εκ θεμελίων διά να μην επανοικοδομηθεί πλέον ποτέ".
Η τελευταία είναι μαρμάρινη και γράφει "Εδώ υπήρχε η Κάντανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών". Αντίγραφα τους υπάρχουν στο μνημείο, στην πλατεία του χωριού που φαίνονται στην παρακάτω εικόνα.
Στην Κάντανο σώζονται πολλές Βυζαντινές εκκλησίες με τοιχογραφίες του 14ου και 15ου αιώνα όπως η Αγία Κυριακή και ο Άη Γιώργης στα Λαμπυριανιά, η Αγία Αικατερίνη, ο Άγιος Αντώνιος και ο Άγιος Νικόλαος στο κέντρο της Καντάνου, η Αγία Άννα, η Παναγία και ο Αη Γιώργης στο Ανισαράκι, οι Άγιοι Απόστολοι στον ομώνυμο οικισμό, ο Άη Μάμας στο λόφο, η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Ιωάννης, ο Προφήτης Ηλίας στον Τραχινιάκο κ.α. Σημαντικότερη βυζαντινή εκκλησία θεωρείται η Αγία Άννα στο Ανισαράκι. Αγιογραφημένη απο δύο μαθητές του Παγμένου αποτελεί μοναδικό δείγμα με πλούσια αγιογράφηση από τη ζωή της Θεομήτορος, διαθέτει σπάνιο πετρόχτιστο τέμπλο και στο βορεινό τοίχο φιλοξενεί μια μοναδική αγιογραφία με την Αγία Άννα να θηλάζει την Παναγία.
Επίσης αξιοσημείωτες είναι οι εκκλησίες του Αρχάγγελου Μιχαήλ (Αστράτηγος) στα Καβαλαριανά που αγιογραφήθηκε από τον Ιωάννη Παγωμένο το 1327-28 και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που αγιογραφήθηκε από τον ίδιο τα έτη. 1328-29, της Παναγίας στο Ανισαράκι με την σπάνια αγιογραφία από τη Δευτέρα Παρουσία με τη θάλασσα που ξερνά του νεκρούς, της Αγίας Παρασκευής στο Ανισαράκι της Αγίας Παρασκευής στον Τραχινιάκο και άλλες
ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΚΑΝΤΑΝΟΥ
Κάντανος 1968
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ
ΚΑΝΤΑΝΟΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ
Οι Γερμανικές πλάκες.
Η πρώτη είναι ξύλινη και διασώζεται όπως ακριβώς φαίνεται στην φωτογραφία.
Η δεύτερη είναι ξύλινη και αποτελεί αντίγραφο της πρωτότυπης που και αυτή ήταν ξύλινη και δεν σώζεται.
Η τρίτη είναι
μαρμάρινη. Για πολλά χρόνια ήταν τοποθετημένη στην πυραμίδα δίπλα από
την εκκλησία της Αναλήψεως που αποτελούσε και το μνημείο των πεσόντων
πριν κατασκευαστεί αυτό που υπάρχει σήμερα στην πλατεία του χωριού.
Το γήπεδο της Καντάνου λίγο πριν την είσοδο του χωριού στο αριστερό μας χέρι
Δεκαετία 1960 Παλιές φωτογραφίες της Καντάνου από την Ευτυχία Αντωνακάκη Καραγιανίδη που κατάγεται από την Κάντανο και ζει στην Αμερική
Άλλη μία παλιά μεταπολεμική φωτογραφία της Καντάνου
ΦΛΩΡΙΑ
Τέως κοινότητα και νυν συνοικία της Καντάνου περίπου 10 χιλιόμετρα πριν από αυτήν. Στα Φλώρια έγινε η πρώτη μάχη με τους Γερμανούς όπου οι πρόγονοι μας απέσπασαν ως λάφυρο ένα πολυβόλο το οποίο φάνηκε πολύ χρήσιμο τις επόμενες ημέρες στη μάχη που ακολούθησε στο φαράγγι της Καντάνου.
Το μνημείο των πεσόντων στα Φλώρια
Το φαράγγι της Καντάνου (Από www.cretanbeaches.com)
ΣΠΙΝΑ
Τέως κοινότητα Σπίνας και νυν συνοικία της Καντάνου. Ευρίσκεται σε απόσταση περίπου 12 χιλιόμετρα από την Κάντανο και 6 χιλιόμετρα από τον Άναβο. Μια γειτονιά κατάφυτη με δέντρα και πολλά νερά. Από αυτήν κατάγεται ο καπετάν Ιάκωβος Κουμής.
2020_05 Φωτογραφίες από τη Σπίνα Καντάνου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΑΝΑΓΡΑΨΕΤΕ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΑΣ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΛΑΙΣΙΟ: