ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΝΤΑΝΟΥ

 Επιστροφή

 

 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΝΤΑΝΟΥ 

ΑΡΧΑΪΚΑ  ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΑ ΕΤΗ

Το τοπωνύμιο «Κάντανος» θεωρείται προελληνικό ή δωρικής προέλευσης, κάτι που ενισχύει τη θεωρία για ίδρυση στην περίοδο που οι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη (περίπου 11ος–9ος αιώνας π.Χ.). Ορισμένοι αναφέρουν ώς έτος ιδρυσης το 1.049 π.Χ.  Αν και δεν έχουν γίνει εκτεταμένες ανασκαφές, εντοπισμένα κεραμικά και δομικά λείψανα δείχνουν συνεχή κατοίκηση από τουλάχιστον τον 8ο αιώνα π.Χ., δηλαδή τη Γεωμετρική εποχή. Αν και η ίδρυση της δεν μπορεί να τοποθετηθεί με απόλυτη ακρίβεια, καθώς δεν υπάρχει μέχρι σήμερα σαφές αρχαιολογικό ή γραπτό τεκμήριο που να δηλώνει συγκεκριμένη χρονολογία πολλοί ισχυρίζονται ότι αποτελούσε μια από τις 100 πόλεις που αναφέρονται στην Ραψωδία Β'  του Ομήρου. "Κρητῶν δ᾽ Ἰδομενεὺς δουρὶ κλυτὸς ἡγεμόνευεν, οἳ Κνωσόν τ᾽ εἶχον Γόρτυνά τε τειχιόεσσαν, Λύκτον Μίλητόν τε καὶ ἀργινόεντα Λύκαστον Φαιστόν τε Ῥύτιόν τε, πόλεις εὖ ναιετοώσας, ἄλλοι θ᾽ οἳ Κρήτην ἑκατόμπολιν ἀμφενέμοντο". Την πόλη αναφέρει ο Στεφ. Βυζάντιος: «Κάντανος, πόλις Κρήτης,. ως Ξενίων εν περι ορίου Κρητικού τόπω, το εθνικόν Καντάνιος».

 Η Κάντανος, κατά την Ελληνιστική περίοδο, φαίνεται να συμμετείχε στο κοινό των Ορείων (κοινόν τῶν Ὀρείων), μια ομοσπονδία πόλεων στη δυτική Κρήτη. Αν και οι πληροφορίες είναι περιορισμένες, τα διαθέσιμα αρχαιολογικά και επιγραφικά δεδομένα παρέχουν ενδείξεις για τη συμμετοχή της Καντάνου σε αυτή την ομοσπονδία.

Γύρω στα 1937, ο αρχαιολόγος Β. Θεοφανίδης έκανε ανασκαφές στο κέντρο του χωριού κι έφερε στο φως ένα μεγάλο οικοδόμημα με πλευρά 30 μέτρων και με δάπεδο 900 τ.μ., στρωμένο με μωσαϊκά γραμμικά σχήματα, κύκλους και ρόμβους. Στο δάπεδο του κτιρίου βρέθηκε επίσης η βάση κάποιου αγάλματος, που ήταν αφιερωμένο στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο, Φαίνεται ότι το ρωμαϊκό αυτό οικοδόμημα ήταν το πραιτόριο της περιοχής, που αργότερα χρησιμοποιήθηκε σαν εκκλησία. Αυτό λοιπόν το μνημείο, καθώς και πολλά άλλα ρωμαϊκά απομεινάρια, που βρίσκονται σκορπισμένα σ’ όλη την περιοχή της Καντάνου, μαρτυρούν ότι η αρχαία πόλη άκμασε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

 

ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΩΙΜΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΕΤΗ

Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια ήταν έδρα επισκοπής.  Ο πρώτος επίσκοπος Καντάνου χειροτονήθηκε από τον Απόστολο Τίτο. Επίσκοποι της Καντάνου συμμετείχαν στις πρώτες Οικουμενικές συνόδους και ειδικότερα στη Δ’ οικουμενική σύνοδο (451), στην ΣΤ’ οικουμενική σύνοδο (680 – 681) στη Ζ’ οικουμενική σύνοδο (787).  Η επισκοπική έδρα διατηρήθηκε μάλλον εδώ μέχρι την κατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες. Καθεδρικός ναός της Επισκοπής, θεωρείται η εκκλησία του Χριστού (14ος -15ος αιώνας), που βρίσκεται κοντά στα Πλεμενιανά και ξαναχτίστηκε στα θεμέλια παλιότερης. Επίσκοποι της εποχής εκείνης αναφέρονται οι επιφανείς και διακεκριμένοι Πατέρες Παύλος, Νικίας, Φωτεινός και Γρηγόριος.Καταστράφηκε από τους Άραβες  (824 - 961) και ερημώθηκε. 

 

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ - ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ 1204-1897

Κατοικήθηκε πάλι με την έλευση των Βενετών μετά το έτος 1204  και έγινε ένα σημαντικό κέντρο με μεγάλη ανάπτυξη εξ αιτίας του πλούτου της. Γνωστές αρχοντικές οικογένειες της εποχής είναι οι Τραχινοί, οι Κότζηδες και οι Μελισσουργοί.  Ιδιαίτερη ανάπτυξη γνώρισε την περίοδο του 13ου και 14ου αιώνα κατά την οποία χτίστηκε μεγάλος αριθμός αγιογραφημένων εκκλησιών που σώζονται σε σχετικά καλή κατάσταση. Αξιόλογος αγιογράφος της περιόδου που έδρασε στην περιοχή ήταν ο Ιωάννης Παγωμένος. Αγιογράφησε τον Μιχαήλ Αρχάγγελο στα Καβαλαριανά (1327-28) και τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο (1328-29) στον Τραχινιάκο. Πλήθος άλλων εκκλησιών αγιογραφήθηκαν από τους μαθητές του και άλλους λαϊκούς αγιογράφους. Οι Βυζαντινές εκκλησίες της Καντάνου πέρα από την καλλιτεχνική και θρησκευτική τους αξία παρέχουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να μελετήσουν όλες τις σχολές αγιογραφίας της εποχής, από την κλασσική της Καπαδοκίας έως τη σύγχρονη για την εποχή σχολή του Ι. Παγωμένου.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους (1645-1669) και ως τη φυγή τους απ’ αυτήν το 1897, η Κάντανος κατοικήθηκε πάλι από Τούρκους, εξαιτίας του πλούτου της και έγινε η έδρα τους, γιατί βρισκόταν στο κέντρο της επαρχίας Σελίνου. Στο λόφο που βρίσκεται σήμερα το δημοτικό σχολείο, ήταν το λεγόμενο «σεράγιο» όπου έμενε ο «καϊμακάμης» δηλαδή ο Τούρκος διοικητής και το οποίο βρίσκονταν εκεί έως το έτος 1937.  

Την εποχή της Τουρκοκρατίας, η περιοχή της Καντάνου ήταν τόπος συνεχών συγκρούσεων μεταξύ Χριστιανών και Τούρκων. Οι Τούρκοι είχαν κατασκευάσει πύργους σε καίρια σημεία, δέσποζαν του λεκανοπεδίου και ενίσχυαν την άμυνά τους. Ακόμα και στο βουνό Αποπηγάδι υπήρχε ένας σταθμός, το λεγόμενο καρακόλι, τούρκικο φυλάκιο, για να ελέγχει τους περαστικούς από ‘κει. Στο Ανισαράκι, στο Βαμβακάδο, στο Νυχτεριανό και στον Κουφαλωτό ήταν τέσσερις πύργοι με πολεμίστρες. 

Κατά την Επανάσταση του 1821, η Κάντανος ήταν το πιο ασφαλές καταφύγιο των Τούρκων. Εδώ οχυρώνονταν οι μάχιμοι Τούρκοι, κάθε φορά, που πιέζονταν από τους επαναστάτες. Στις 6 Ιουνίου 1823, συγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα εκεί και τους πολιόρκησαν οι επαναστάτες. Κάθε πύργο φύλαγαν 250 Τούρκοι. Στην πολιορκία παρεβρισκόταν ο ίδιος ο Αρμοστής Τομπάζης, ο Άστιγξ, ο Σκούρτης, ο Οικονόμος, ο Μουτσογιάννης, ο Δημ. Καλλέργης,  ο Βουρδουμπάς και άλλοι. Οι Τούρκοι αδιαφορούσαν για την πανούκλα που τους θέριζε και πολεμούσαν με πείσμα. Οι επαναστάτες, όμως, τους πολιόρκησαν στενά με πυροβολικό και τους ανάγκασαν να ζητήσουν ανακωχή. Είχαν σχέδιο να φύγουν κρυφά τη νύχτα, δίχως να τους αντιληφθούν οι πολιορκητές τους. Μόλις βράδιασε, βγήκαν από τους πύργους με τα ζώα φορτωμένα με τις τροφές και τις αποσκευές τους. Έβαλαν στη μέση τα γυναικόπαιδα και ξεκίνησαν για τα Χανιά, δίχως να τους ενοχλήσει κανείς, κατά διαταγή του Τομπάζη. Οι Κρητικοί αγανάκτησαν για την απόφαση του Τομπάζη καθώς και ο ίδιος ο ’Αστιγξ, ο οποίος έφυγεν αμέσως για την Ελλάδα. Αλλά οι επαναστάτες τους κυνήγησαν και στο Σέμπρωνα της Κυδωνίας τους περικύκλωσαν σ’ ένα λόφο, σκότωσαν κι αιχμαλώτισαν πάνω από 1.000 και πήραν τα ζώα και τα τρόφιμά τους (Κριτοβουλίδης, σ. 235-239). Γύρω στους 2.000, όμως, γλίτωσαν στα Χανιά και πολέμησαν έπειτα με λύσσα τους επαναστάτες. Τα σφάλματα αυτά του Τομπάζη ήταν αφορμή να μείνει η Κρήτη τουρκική 75 χρόνια ακόμα, παρά τις τόσες νίκες και θυσίες.

Ο μεγάλος ξεσηκωμός του 1866 άρχισε από την Κάντανο. Στις 16 προς 17 Αυγούστου του 1866, σαράντα Τούρκοι από το χωριό πήγαν να πάρουν μέλι από τον Πλατανέ, χωριό κοντά στα Τεμένια. Ειρωνεύτηκαν μερικούς οπλισμένους Χριστιανούς ότι «είναι άχρηστα τα όπλα που κρατούσαν, γιατί αύριο θα αναγκαστούν να τα παραδώσουν». Στο γυρισμό τους χτύπησαν. Σκότωσαν δύο κι έτσι άνοιξε ο λογαριασμός. Την άλλη μέρα, άρχισε επίσημα ο αγώνας. Το Σεπτέμβριο του 1866, ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς φτάνει στην Κάντανο με 12,000 στρατό, για να βοηθήσει τους Τούρκους της περιοχής. Στις δυνάμεις αυτές αντιτάσσονται 5.000 επαναστάτες. Τότε, όλοι οι Τούρκοι που βρίσκονταν στην Κάντανο, πήραν τα γυναικόπαιδά τους και από τα στενά του Κακοδικίου προσπάθησαν να περάσουν προς την Παλαιοχώρα. Οι 5000 επαναστάτες Κρητικοί πλαγιοκοπόντας τους Τούρκους που διέφευγαν προς Παλαιόχωρα τραυμάτισαν και σκότωσαν πολλούς. Η Κάντανος τότε άδειασε από τους Τούρκους. Στην επανάσταση του  1897 οι Τούρκοι όλης της επαρχίας Σελίνου συγκεντρώθηκαν στην Κάντανο. Τότε κατελήφθη από τους επαναστάτες υπό τον ταγματάρχη Μανουσογιαννάκη ο οχυρός πύργος του Σταυρού και βομβαρδίστηκε το “Σεράγιο” από τον καπετάν Κωνσταντή Κριάρη από την "Στεφανόπετρα" και "του κοπέλι τα χαράκια". Οι Τούρκοι εξαναγκάστηκαν να φύγουν με την προστασία των ξένων δυνάμεων μέσω Παλαιόχωρας και να αφήσουν τον τόπο ελεύθερο.

 

2ος ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1941

Λίγες μέρες μετά την εισβολή των Γερμανών στην Κρήτη, στις 20 Μαΐου 1941, οι κάτοικοι της Καντάνου αποφάσισαν να αντισταθούν στον κατακτητή παρότι δεν είχαν καμία πιθανότητα επιτυχίας λόγω έλλειψης πολεμικού εξοπλισμού και παρά την προειδοποίηση του Αντισυνταγματάρχη Χαράλαμπου Σειραδάκη ότι θα καταστραφεί η Κάντανος αν πολεμήσει άμαχος πληθυσμός. Ο Σειραδάκης έφτασε στην Κάντανο το βράδυ της 19^ης Μαΐου, με εντολή, που έλαβε τη 14^η Μαΐου, να οργανώσει πολιτοφυλακή. Στο αίτημά του για πυρομαχικά και οπλισμό πήρε την απάντηση ότι δεν υπάρχουν και ότι θα σταλούν το ταχύτερο «ενώ τα είχαν κλειδώσει στις αποθήκες του στρατού». Γράφει χαρακτηριστικά στο επίλογο της έκθεσής του «Αναχωρών εκ Χανίων… και αφού άπαξ δεν μας εχορηγήθη ο απαραίτητος οπλισμός ανεφέρθειν υπό τύπον παραπόνου εις τον Στρατιωτικόν Διοικητήν Χανίων Υποστράτηγον κ. Γαγάραν…». Αν και στις δύο ουσιαστικά μέρες που είχε στη διάθεσή του δεν κατάφερε να οργανώσει πολιτοφυλακή, μπόρεσε όμως να συντονίσει σε κάποιο βαθμό τις αυτοοργανωμένες ομάδες πολιτών.  Με λίγα και ακατάλληλα όπλα με τη συνδρομή ανδρών και γυναικών από γειτονικά χωριά οι Καντανιώτες με τη συνδρομή ανδρών από τα γειτονικά χωριά αντιστάθηκαν με επιτυχία στις 23 του Μάη στα Φλώρια έναντι μιας Γερμανικής εμπροσθοφυλακής αποτελούμενης από δύο μοτοσυκλέτες με κάνιστρο. Κατά τις αναφορές στη μάχη αυτή σκοτώθηκαν 19 Γερμανοί. Από τη μάχη αυτή απέσπασαν ένα πολυβόλο το οποίο επισκεύασε ο Γιώργης Κωστάκης  και λίγα όπλα τα οποία φάνηκαν χρήσιμα τις επόμενες ημέρες. Η μεγάλη μάχη έγινε στις 24 και 25 του Μάη στο φαράγγι της Καντάνου. Παρότι ο αγώνας ήταν άνισος τόσο από αριθμητικής υπεροχής όσο και από πλευράς εξοπλισμού οι Γερμανοί είχαν σημαντικές απώλειες. Το βράδυ της δεύτερης μέρας οι ντόπιοι πολεμιστές μη έχοντας πολεμικά εφόδια εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και διασκορπίστηκαν στα γύρω βουνά. Στις μάχες που έγιναν στα Φλώρια και στο Φαράγκι της Καντάνου σκοτώθηκαν κατά τα επίσημα στοιχεία 25 Γερμανοί και κατά την προφορική παράδοση 45. Οι Σελινιώτες στη μάχη του φαραγγιού δεν είχαν κανένα νεκρό. Ένα στιγμιότυπο της μάχης έχουμε από τον Πέτρο Γεωργιακάκη «οι Γερμανοί επροχωρούσαν από τα Φλώρια και οι δικοί μας τους εκτυπούσαν από δεξιά και αριστερά του δρόμου μεμονωμένοι ελεύθεροι σκοπευταί και απεσύρροντο προς την Κάντανο,… Οι Γερμανοί εκαθηλώθησαν εις τας θέσεις τους και ήρχισαν καταιγιστικά πυρά εναντίων μας με όλμους, πολυβόλα και όπλα καθώς επίσης και βορβαδισμούς από αέρος».

Ως απάντηση στην υποβάθμιση, μετά την απελευθέρωση, του αυθόρμητου παλλαϊκού χαρακτήρα της μάχης της Καντάνου, είναι χαρακτηριστική η παρακάτω επιστολή του δικηγόρου και παρόντα στη μάχη Β. Γεωργιακάκη το 1961: «Δύο είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της “Μάχης της Καντάνου”, τα οποία και την τοποθετούν σε ξεχωριστή μοίρα σε σχέση με τις μάχες των άλλων διαμερισμάτων.  1) Σ’ αυτή τη μάχη κανένα στρατιωτικό τμήμα δεν έλαβε μέρος.… Η δύναμις χωροφυλακής Κανδάνου έλαβε βεβαίως μέρος … όχι όμως ως συγκροτημένο τμήμα, αλλά σαν μονάδες. Έτσι η Μάχη της Καντάνου έγινε βασικά από πολίτες. 2) Η προβληθείσα αυτή αντίσταση των πολιτών έγινε εν γνώσει τού ότι ήτο ματαία, αλλά και των συνεπειών της».

Για τη σημασία της μάχης αυτής ο Σειραδάκης, στον επίλογο της Πολεμικής του έκθεσης αναφέρει: «Ο αγών εκείνος του Σελίνου είναι μοναδικόν παράδειγμα μέχρι σήμερον εις την ιστορίαν, αγών πολιτών και μόνον πολιτών, ανδρών και γυναικών όπως ομολογούν και οι ίδιοι οι Γερμανοί εις τας διαταγάς των…. Είναι ο τελευταίος της ενεούσης τότε της ελευθερίας της Ελλάδος και της Ευρώπης αγών. Αλλά και η απαρχή της ανακτήσεως της. Είναι τέλος η εν συνεχεία Εθνική Αντιστάσις ήτις τόσον συνετέλεσε διά τον θριματισμόν του άξονος εν Ευρώπη και όστις επί τοσούτον επετάχυνε τό τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.»

Η Κάντανος κάηκε από τους Τούρκους δύο φορές αλλά και από τους Γερμανούς στις 3 Ιουνίου 1941 γιατί αντιστάθηκε. Είναι το μοναδικό μέρος της Ευρώπης που οι Γερμανοί άφησαν έγγραφες αναφορές για την καταστροφή του τόπου.  Χαρακτηριστικά είναι τα κείμενα στις ३ πλάκες που άφησαν οι κατακτητές. Οι δύο εξ αυτών και αντίγραφο της τρίτης  φυλάσσονται στη μουσειακή αίθουσα του χωριού που στεγάζεται στο παλιό δημαρχείο. 

Η πρώτη, ξύλινη που γράφηκε σε μια πόρτα και δεν σώζεται έγραφε "Ως αντίποινα των από οπλισμένων πολιτών αντρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών κατεστράφη η Κάντανος". 

Η δεύτερη που γράφηκε και αυτή σε μια ξύλινη πόρτα αναφέρει "Δια την κτηνώδη δολοφονία Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών  και του μηχανικού από άνδρας γυναίκας παιδιά και παπάδες μαζύ και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 εκ θεμελίων διά να μην επανοικοδομηθεί πλέον ποτέ". 

Η τελευταία είναι μαρμάρινη και γράφει "Εδώ υπήρχε η Κάντανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών". Αντίγραφα τους υπάρχουν στο μνημείο, στην πλατεία του χωριού που φαίνονται στην παρακάτω εικόνα.

 

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΚΑΝΤΑΝΟΥ

Ο γιατρός Παν. Φούμης και η Κάντανος

 Ο γιατρός Παναγιώτης Φούμης διορίστηκε στην Κάντανο από την Τουρκική Δ/ση τον Φλεβάρη του 1890 (σύμφωνα με τον Ευτ. Λαμπουσάκη - " Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΕΛΙΝΟΥ"- (σελ. 25). Οικοδόμησε μια μεγαλοπρεπή κατοικία, μέρος της οποίας χρησιμοποιούσε και ως Ιατρείο, 600μ Δυτικά και στον δρόμο, προς τον Κουφαλωτό. Το σπίτι του ήταν περιμαντρωμένο με ξερολιθιά, σε μερικά μέρη της οποίας θυμίζουν εξωτερική οχύρωση κάστρου. Βιογραφικά στοιχεία δεν υπάρχουν αρκετά, που να χαρακτηρίζουν την προσωπικότητά του, αλλά και την εν γένει ζωή του. Από τα διασωθέντα τα περισσότερα ανάγονται στον προφορικό λόγο. Αυτό μπορεί να οφείλεται και στον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του, όπου ακόμα και στις μέρες μας έχει μείνει παροιμιώδης...." Του Φούμη θα μοιάσεις...." Ο "καστρικός" τοίχος, που σώζεται μέχρι τις μέρες μας κτίστηκε με αυτεπιστασία του ιδίου και από τις ιατρικές του ανταποδώσεις και θεραπείες, όσων δεν μπορούσαν να πληρώσουν να νοσήλια, που τους ζητούσε. Σε κάθε καντουνόπετρα γωνιακή αλλά και σε κάθε ροδοκάντουνο, ανέβαινε πάνω, για να διαπιστώσει, ότι τοποθετήθηκε καλά και στέρεα, όπως με διαβεβαίωσε ο μακαρίτης ο Λεφτέρης ο Παπαγρηγοράκης. Αλοίμονό του του κτίστη, που κάποια από τις πέτρες κουτσοπατούσε. Για την κυρίως κατοικία του δε , οι κτιστάδες "έφτυναν αίμα" κατά την ντοπιολαλιά, στα απανωσηκώματα, στα κτισίματα και προπάντων χαλικολογήματα των κτισμένων πετρών. Μαχαίρι δεν περνούσε ανάμεσα από τις κτισμένες πέτρες και πριν ακόμη σωβαντιστούν. Στην ιατρική λέγεται ότι ήταν πολύ καλός και έχαιρε της εμπιστοσύνης ολόκληρης της επαρχίας. Μάλιστα συχνά πυκνά, τον καλούσαν, για να προσφέρει τις υπηρεσίες τους, σ΄όλη την επαρχία. Για τον σκοπό αυτό είχε ένα καλό άλογο, που πολύ σύντομα βρισκόταν εκεί που τον είχαν καλέσει. Η αμοιβή του, ήταν, για τα σημερινά δεδομένα υπέρογκη και σχεδόν απαγορευτική, για τους φτωχούς χωρικούς. Σε μια δε περίπτωση, τον κάλεσαν στο Κουστογέρακο, για να θεραπεύσει κάποιον πολύ άρρωστο. Όταν ήρθε η στιγμή να αμειφθεί, ζήτησε από τον πάμπτωχο οικογενειάρχη, ένα ποσό που δεν το είχε. Συμβιβάστηκε όμως ο γιατρός, να του δώσει να πάρει μαζί του 3 κατσίκες. Τις έδεσε ο Φ. με σχοινί και στο σαμάρι του αλόγου του και τραβώντας τις, κίνησε για την Κάντανο. Η υπέρογκη αμοιβή του γιατρού μαθεύτηκε στον "Λάκκο" είναι η πλατεία του οικισμού, και χωρίς να το καλοσκεφτούν δυο συγγενείς του θεραπευμένου, κίνησαν για την Κάντανο και από κονταρίδες πρωτοπήγαν πριν περάσει ο Φ. και έστησαν σε κατάλληλο σημείο της διαδρομής την ενέδρα τους. Μόλις περνούσε ο γιατρός με τις κατσίκες να ακολουθούν δεμένες, έκοψαν τα σχοινιά και μέχρι να καταλάβει ο Φ. ότι οι κατσίκες ξέμειναν πίσω, οι επιτήδειοι του είδους Κουστογερακιώτες, είχαν εξαφανιστεί με δαύτες. Ο Φ. δεν είχε παντρευτεί, αλλά είχε μια γυναίκα και τον περιποιούνταν και φυσικά ανεχόταν και τις ιδιοτροπίες του. Την εποχή, που ασκούσε ο Φ. το επάγγελμα του γιατρού, ήταν αναγκασμένος να θεραπεύει κάθε είδους ασθένεια, ακόμη και δόντια. Έτσι ένας ασθενής βαρυγγωμώντας από τον πονόδοντο τον επισκέφτηκε και του ζήτησε να τον θεραπεύσει η να τον παουργιάνει κατά το δυνατόν. Έκανε, πως τον εξέτασε και τον οδήγησε έξω από το σπίτι του και κοντά στον πλάτανο που υπήρχε εκεί. Έδεσε το πονηστερό δόντι με μια κλωστή και αφού τον συνεβούλευσε να υμιγονατίσει, δένει την άλλη άκρη της κλωστής σε ένα καρφί, που είχε μπήξει, στο κορμό του πλατάνου και κάπως χαμηλά, μέχρι που πήρε τα μπόσικα. Μετά πήγε από πίσω και κάρφωσε απότομα στον πισινό του δεινοπαθούντα, ένα σουβλί, που είχε γι΄αυτόν τον σκοπό. Ο ταλαίπωρος ο ασθενής, απ΄την σουβλιά εκτινάχτηκε ξεπατώνοντας και το πονηστερό δόντι. Το τάφο του το θυμάμαι. Ήταν ακριβώς από κάτω από το καμπαναριό του Αγίου Μάμα. Μάλιστα είχε έναν ωραιότατο σταυρό από μωσαϊκές ψηφίδες.

ΠΗΓΗ: Δημοσίευση του Ευτυχίου Κορκιδάκη στο facebook.

 

Η εκκένωση του Καντάνου, 1897

Στις 7 Μαρτίου 1897, στη νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης προσγειώθηκε μια δύναμη αποτελούμενη από 200 βρετανούς ναυτικούς και πεζοναύτες, 100 Γάλλους, 100 Αυστριακούς και 75 Ρώσους. Συνοδευόμενοι από τον Βρετανό Πρόξενο, Alfred Biliotti, στόχος τους ήταν να εκκενώσουν από περίπου 1.600 Κρητικούς Μουσουλμάνους και 450 Οθωμανούς στρατιώτες το χωριό Καντάνος που βρίσκονταν υπό πολιορκία από τους Χριστιανούς Κρητικούς με την υποστήριξη του ελληνικού επανδρωμένου πυροβολικού. (Πρέπει να σημειωθεί ότι οι πραγματικές ημερομηνίες κατά τις οποίες συνέβησαν τα γεγονότα στην εκκένωση είναι κάπως δύσκολο να προσδιοριστούν. Η κύρια πηγή πληροφοριών είναι ο Sir Alfred Biliotti ο οποίος παρόλο που ήταν παρών σε όλη  τη διάρκεια, δεν ήταν καθόλου σαφής στις αποστολές του, Η ημερομηνία που δόθηκε εδώ λήφθηκε από διάφορους λογαριασμούς, συμπεριλαμβανομένου του ημερολογίου του HMS Rodney · σε συνάρτηση με τις παραδόσεις του βασιλικού ναυτικού. Οι ημερομηνίες αυτές προτιμώνται από αυτές που δόθηκαν από τον Biliotti. Ο αριθμός των εκτοπισμένων ποικίλει από λογαριασμό σε λογαριασμό.) Η βάση για τη λειτουργία ήταν το τότε ημιτελές κάστρο Σέλινο  στη σημερινή Παλαιόχωρα.

ΠΗΓΗ: Η εκκένωση της Καντάνου

 Sir Alfred Biliotti - Μια άποψη βρετανικής εφημερίδας.

Τον Μάρτιο του 1897 ο Βρετανός Πρόξενος στην Κρήτη, Sir Alfred Biliotti, ήταν ο μόνος Πρόξενος των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που συνοδεύει την αποστολή που αποστέλλεται για τη διάσωση των  Kρητικών Μουσουλμάνων και των Οθωμανών στρατευμάτων που πολιορκούνταν στον Κάντανο. Κατά την άφιξή του εκεί, διαπραγματεύτηκε το ασφαλές πέρασμα στο Canea περίπου 523 ανδρών, 1047 γυναικών και παιδιών και 340 Οθωμανών στρατιωτών.

Κάντανος 1905

Φωτογραφία της Καντάνου που εκτιμάται ότι είναι του 1905
Το μεγάλο κτίριο είναι αυτό που απόμεινε από το κάστρο Καντάνου μετά την εκκένωση των οθωμανικών στρατευμάτων το 1897. 
Το μικρό κτίριο στα αριστερά είναι μέρος του σημερινού δημοτικού σχολείου. 
Το κτίριο στα δεξιά είναι το πρώην κομητειακό δικαστήριο. Το κύριο κτίριο ήταν το Σώμα της Κυβέρνησης (Seragio), στο οποίο έζησε ο τελευταίος Κυβερνήτης της επαρχίας Σελίνου, ο Σαντάμ Γεννητσαράκης. Ο Γενητσάρακης αργότερα υπηρέτησε ως Δήμαρχος Χανίων και υπουργός Δημόσιας Τάξης του Κρητικού Κράτους. Μεταξύ του 1897 και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο χώρος, ο οποίος στηρίχθηκε σε ένα μεγάλο Μουσουλμανικό νεκροταφείο (Μεζάρια), καταλήφθηκε από το σταθμό της χωροφυλακής. Ο χώρος είναι πλέον κατειλημμένος από το πρώην Δημαρχείο Καντάνου.
Ενώ δεν μπορώ ακόμα να καταλάβω γιατί τα βρετανικά, τα γαλλικά και τα ιταλικά στρατεύματα εμφανίζονται ταυτόχρονα στην εικόνα, πολλοί ντόπιοι Κρητικοί ιστορικοί επιβεβαίωσαν ότι η φωτογραφία λήφθηκε στην Κάντανο με την ευκαιρία των Κρητικών εκλογών το 1905. Τα στρατεύματα απεστάλησαν εκεί για να αποτρέψουν τις φασαρίες μεταξύ υποστηρικτών του πρίγκιπα Γεωργίου, του διορισμένου ευρωπαϊκού Ύπατου Αρμοστή, και του Ελευθέριου Βενιζέλου, του βασικού πολιτικού αντιπάλου του.

Οι πρώτοι Παγκρήτιοι Σκοπευτικοί Αγώνες στην Κάντανο

Α ΣΕΛΙΝΕΙΑ  - ΚΑΝΤΑΝΟΣ 1937

ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΚΑΝΔΑΝΟΥ ΣΕΛΙΝΟΥ

Αριθ. Πρωτ. 216

Κάνδανος τη 30 Μαίου 1937

 

ΕΚΚΛΗΣΙΣ

Προς άπαντας τους συνεπαρχιώτας μας.

Η ημετέρα Κοινότης αποφασίσασα να προκηρύξη την τέλεσιν Παγκρητίων Σκοπευτικών Αγώνων εις την Κωμόπολιν Κανδάνου διά την 25ην και 26ην Ιουλίου 1937 τη συμπράξει και συμμετοχή του εν Χανίοις Σκοπευτικού Συνδέσμου "ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ" τούτο έπραξε φρονούσα ότι διά του πατριωτικού τούτου αγωνίσματος υποβοηθείται και καλλιεργείται η διάδοσις και εκλαίκευσις του ευγενούς τούτου αγωνίσματος του συντελούντος υπέρ παντός άλλου και εις την τόνωσιν και αναζωπήρωσιν του Εθνικού φρονήματος και του ιδεώδους εκείνου υπο του οποίου εμφορούμενοι οι γονείς και πρόγονοι ημών, κατόρθωσαν να μεγαλουργήσουν.
Αλλ' εκτός τούτου, λαμβανομένου δε υπ΄όψιν ότι οι αγώνες ούτοι τελούνται εις αοίδιμον μνήμην των ηρωικώς υπέρ Πίστεως και Πατρίδος πεσόντων Κρητών επαναστατών κατά τας δύο υπ' αυτών πολιορκίας της Κανδάνου κατά των Τούρκων της 12ης Μαίου 1896 και 18ης Ιανουαρίου 1897, αποτίομεν ούτω ελάχιστον φόρον τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους γενναίους τούτους υπερασπιστάς της Κανδάνου οίτινες εκτελούντες το υπέρτατον αυτών καθήκον έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι εις το πεδίον της τιμής.

Ευγενής όθεν και πατριωτική έμπνευσις να αναμνησθώμεν μετά συγκινήσεως ιεράς των προμάχων τούτων και αναπολήσωμεν στιγμήν προς στιγμήν τας ημέρας της ενδόξου δράσεως των γενναίων τούτων της Κρήτης τέκνων, των ηρωικών τούτων μαχητών, των σταυραετών των Κρητικών βουνών.

Προς τον σκοπόν τούτον και επειδή επιβάλλεται όπως οι προκηρυχθέντες αγώνες τελεσθώσιν όσον το δυνατόν επιβλητικώτερον και μεγαλπρεπέστερον, καθ' όσον θα προσκληθούν και παρευρεθούν εις αυτούς όλαι αι Αρχαί και πλήθος κόσμου εξ όλης της νήσου, πράγμα όπερ θα τιμήση και εξυψώση την επαρχίαν Σελίνου, δέον να εργασθώμεν και συμβάλλωμεν πάντες εν τω μέτρω του δυνατού, διά την μετά πάσης μεγαλοπρεπείας και τάξεως διεξαγωγής αυτών.

Επειδή όμως διά να διεξαχθούν οι αγώνες ούτοι με πάσαν μεγαλοπρέπειαν και τάξιν απαιτείται η εξασφάλισις αρκετών χρηματικών πόρων προς αντιμετώπισιν των δαπανών της μεγάλης ταύτης τελετής, η δε ημετέρα Κοινότης δεν δύναται να ανταπεξέλθη πλήρως και μόνη, ποιούμεθα έκκλησιν εις υμάς όπως μας παράσχητε την ηθικήν και υλικήν συνδρομήν σας εν τω μέτρω των δυνάμεών σας και τοιουτοτρόπως δυνηθώμεν να τελέσωμεν τούτους απροσκόπτως.

Παρακαλούμεν όθεν υμάς όπως αντιλαμβανόμενοι την μεγάλην σπουδαιότητα των προεκτεθέντων, ευαρεστηθήτε και προσφέρητε ότι ποσόν βούλεσθε ή οιονδήποτε έπαθλον διά τους νικητάς των αγώνων, καταθέτοντες ή αποστέλλοντες τούτο εγκαίρως εις τον Πρόεδρον της ημετέρας Κοινότητος, συνάμα δε τιμήσητε τούτους διά της παρουσίας σας.

 

Μεθ' υπολήψεως

Η Κοινότης Κανδάνου Σελίνου

Ο Πρόεδρος

 

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΒΑΡΔΑΛΑΣ

 

 

 https://anopolis72000.blogspot.gr/search/label/%CE%9A%CE%91%CE%9D%CE%A4%CE%91%CE%9D%CE%9F%CE%A3

Η πολεμική έκθεση του Συνταγματάρχη Χαράλαμπου Σειραδάκη για τη Μάχη του Φαραγγιού της Καντάνου

Δημοσιεύτηκε στα Χανιώτικα Νέα στις 25-5-2009 υπό την επιμέλεια του Κωστή Πετράκη
 

Η πολεμική έκθεση του Συνταγματάρχη Χαράλαμπου Σειραδάκη

Άγνωστα Ντοκουμέντα από την καταστροφή της Καντάνου

Δύο πολύτιμα έγγραφα από το  αρχείο του ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΟΡΦΑΝΏΝ ΚΑΙ ΠΥΡΟΠΑΘΏΝ ΚΑΝΤΑΝΟΥ, που ιδρύθηκε το 1945 μας παρουσιάζει ο Ευτύχης Κορκιδάκης. Ο  σύλλογος αυτός διαχειρίστηκε, για μεγάλο διάστημα το μετακατοχικό οικοτροφείο στην Κάντανο, όπου φιλοξενήθηκαν ορφανά, από όλη την επαρχία, και από το καζάνι του, που εθελοντικά κάθε μέρα μαγείρευε και άλλη Καντανιώτισα μαγείρισσα, έτρωγαν καθημερινά οι δεινοπαθούσες και οι μη έχουσες στον ήλιο μοίρα,  Καντανιώτικες οικογένειες. Ακόμη το αρχείο αυτό μαζί με τις διάφορες επίσημες εκθέσεις, συνέβαλε, ώστε να οικοδομηθούν 45 κατοικίες (πυρήνες), για τους άστεγους και πληγέντες, περιμετρικά του κεντρικού οικισμού της Καντάνου, με κεφάλαια του Αμερικάνικου σχεδίου Μάρσαλ, που εφαρμόστηκε το 1949 -52 στον τόπο.

Τα έγγραφα αφορούν δύο ενυπόγραφες,  αιτήσεις  με τα οικογενειακά καταστραφέντα (οικογ. Εμμ. Γρυφάκη και Καλαϊτζάκη Ιωάν.)  Δυστυχώς, δεν σώθηκαν όλες οι αιτήσεις. Όσες όμως σώθηκαν (περί τις 70), αποτιμούνται οι οικιακές καταστροφές μετά των αποσκευών τους, συμπληρώνοντας έτσι και αποδεικνύοντας την γενικότερη εικόνα των υλικών καταστροφών της επιδρομής των Γερμανών στην Κάντανο, στις 3-6-1941.

 Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα - 1/12/1913

 Δύο γηραιοί επαναστάτες, σύμβολα των κρητικών αγώνων, ο 94χρονος Αναγνώστης Μάντακας και ο 81χρονος Χατζημιχάλης Γιάνναρης,  ύψωσαν την ελληνική σημαία στον ιστό του φρουρίου του Φιρκά. Η ένωση με την Ελλάδα ήταν πλέον ιστορική πραγματικότητα. Μετά από αιώνες κατοχής και σκλαβιάς, από τους Ενετούς (1211- 1669) και από τους Τούρκους (1669-1898) και μια δεκαπενταετία τύποις αυτονομίας (οι μεγάλες δυνάμεις είχαν την κατοχή και ο σουλτάνος διατηρούσε την επικυριαρχία του), η Κρήτη ελεύθερη πλέον ενωνόταν με το ελληνικό κράτος.  Ο στόχος όλων των επαναστάσεων του 19^ου αιώνα,όπως οι Κρητικοί επαναστάτες έγραφαν  στα λάβαρα τους «Ένωσις ή θάνατος», δεν ήταν  μόνο η ελευθερία τους αλλά και η ένωση της Μεγαλονήσου με την μητέρα Ελλάδα.

ΠΗΓΗ - ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: 

 Κυριακή 1 Δεκεμβρίου 1913: Η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα μέσα από ένα σπάνιο φιλμ, φωτογραφίες και εφημερίδες της εποχής

Το ιστορικό βίντεο στο Youtube

 

Μάχη Κρήτης: Το αυτονόητο της ιστορίας των Κρητών

 

Το σχετικό αφιέρωμα στο in.gr

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ: Η ιστορία του Σελίνου

To κείμενο με την ιστορία του Σελίνου


 Εικόνα από Wikipedia

Εμμανουήλ Βιτσίλης

Από το Κακοδίκι Σελίνου, γεννημένος γύρω στα 1840-45.  Διετέλεσε Δήμαρχος Κακοδικίου Σελίνου επί Κρητικής Πολιτείας Οπλαρχηγός 1866, Υπαρχηγός το 1878 υπό τον Αρχηγό  Κωνσταντίνο Παπαδογιάννη, το δε 1879 Υπαρχηγός υπό τον Αρχηγό Γεώργιο Μιχ. Φούμη (αδελφός του εν Θερίσω Κων. Μιχ. Φούμη). Στα έγγραφα που παρουσιάζουμε και φυλάσονται στο ΙΑΚ (Ιστορικό Αρχείο Κρήτης) ο ίδιος εξιστορεί την δράση του. Μας αναφέρει πως κατοικούσε στα Πλεμενιανά.